Je, Competency Based Curriculum (CBC) ni Suluhisho la Elimu Jumuishi?
Mfumo wa elimu wa Competency Based Curriculum (CBC), unaojikita katika kuendeleza umahiri wa wanafunzi badala ya tu kuzingatia maarifa ya nadharia, umekuwa gumzo kubwa barani Afrika, hususan katika nchi kama Kenya, Tanzania na Rwanda. Wakati mjadala kuhusu ufanisi wa CBC ukiendelea, swali muhimu linabaki: Je, CBC ni suluhisho la elimu jumuishi? Hii blog inachambua kwa kina mantiki hiyo, ikieleza jinsi CBC inavyoweza kusaidia (au kushindwa kusaidia) kuhakikisha elimu kwa wote — wakiwemo watoto wenye mahitaji maalum na kutoka mazingira duni.
1. Maana ya Competency Based Curriculum (CBC)
CBC ni mfumo wa elimu unaolenga kumwezesha mwanafunzi kujifunza kwa vitendo na kujenga umahiri (competencies) katika maeneo muhimu ya maisha kama:
- Mawasiliano
- Ubunifu
- Ufumbuzi wa matatizo
- Ushirikiano
- Maadili na uwajibikaji
Tofauti na mfumo wa zamani wa knowledge-based, CBC huhakikisha kuwa mwanafunzi anajifunza kwa kufanya, kushirikiana, na kuonyesha uelewa katika mazingira halisi.
2. Maana ya Elimu Jumuishi (Inclusive Education)
Elimu jumuishi ni mtazamo wa elimu unaojumuisha watoto wote — bila kujali uwezo wao wa kimwili, kiakili, kijamii au hali ya kiuchumi — ndani ya mfumo mmoja wa elimu. Hii inahusisha:
- Watoto wenye ulemavu
- Watoto kutoka familia maskini
- Watoto wanaoishi katika mazingira hatarishi
- Watoto waliokosa fursa ya elimu ya awali
Lengo ni kuhakikisha hakuna mtoto anayebaki nyuma.
3. Jinsi CBC Inavyounga Mkono Elimu Jumuishi
a) Mwanafunzi Hutazamwa Kama Kipekee (Learner-Centered Approach)
CBC hutambua tofauti za wanafunzi kwa uwezo, vipaji, na njia wanazopendelea kujifunza. Hii ni msingi muhimu wa elimu jumuishi, ambapo kila mtoto hutambuliwa kama ana uwezo wa kujifunza ikiwa mazingira yatamruhusu.
Faida: Watoto wenye ulemavu au changamoto za kiakili hupewa nafasi ya kujifunza kwa mtindo wao binafsi.
b) Mbinu Shirikishi za Kufundishia
CBC huweka msisitizo kwenye kazi kwa vikundi, midahalo, mafunzo ya vitendo, na ufundishaji unaolenga suluhisho. Mbinu hizi hujenga mazingira rafiki kwa wanafunzi wote kushiriki, bila kujali uwezo wao.
Mfano: Mtoto mwenye matatizo ya kuona anaweza kushiriki kikamilifu kwa kutumia vifaa vya Braille au sauti.
c) Tathmini Inayolenga Ukuaji wa Mwanafunzi
Badala ya mitihani mikubwa ya kuamua hatima ya mwanafunzi, CBC hutumia tathmini endelevu (formative assessment) ambayo inazingatia maendeleo ya mwanafunzi katika muda. Hii huondoa shinikizo na unyanyapaa kwa wanafunzi wenye changamoto.
d) Uboreshaji wa Vifaa na Miundombinu
CBC inahitaji vifaa vya kufundishia vinavyowezesha ujifunzaji wa vitendo. Ingawa bado kuna changamoto, sera nyingi zinazoambatana na CBC zimeanza kuhimiza:
- Madarasa yenye nafasi ya kutosha
- Vifaa vya kielimu vinavyofaa kwa wanafunzi wenye mahitaji maalum
- Mafunzo kwa walimu kuhusu elimu jumuishi
a) Ukosefu wa Miundombinu Rafiki
Shule nyingi bado hazina madarasa, vyoo, au njia zinazofikika kwa wanafunzi wenye ulemavu.
b) Ukosefu wa Walimu Waliobobea Katika Elimu Jumuishi
Walimu wengi hawajapatiwa mafunzo ya kutosha kuhusu namna ya kufundisha wanafunzi wa aina tofauti katika darasa moja la CBC.
c) Gharama za Vifaa Mbadala
Vifaa vya kielimu vya wanafunzi wenye mahitaji maalum ni vya gharama kubwa na si rahisi kupatikana mashuleni hasa vijijini.
5. Nini Kifanyike Ili CBC Itimize Lengo la Elimu Jumuishi?
- Kuwekeza Zaidi kwenye Mafunzo ya Walimu
Walimu wote wanapaswa kupewa mafunzo ya CBC na elimu jumuishi kwa pamoja, ili waweze kuhudumia wanafunzi wote bila ubaguzi.
- Kuhakikisha Miundombinu Inakuwa Rafiki kwa Wote
Serikali na wadau wa elimu wanapaswa kujenga shule zinazoweza kutumiwa na kila mwanafunzi, bila kujali hali yake.
- Kuhusisha Familia na Jamii
Elimu jumuishi haitekelezeki bila ushiriki wa familia na jamii. Wazazi wanapaswa kuelimishwa kuwa kila mtoto ana haki ya kusoma.
- Kutoa Ruzuku kwa Vifaa Mbadala
Serikali iweke mkakati wa kufadhili au kugawa bure vifaa kama mashine za Braille, kompyuta zenye teknolojia saidizi, na vitabu vya sauti.
6. Mfano Hai: Kenya na Mafanikio ya CBC katika Elimu Jumuishi
Kenya imekuwa moja ya nchi za mwanzo kutekeleza CBC kikamilifu. Kupitia Sera ya Elimu Jumuishi ya 2018, Kenya imeweka mikakati ya:
- Kuajiri walimu maalum
- Kujenga shule shirikishi
- Kuweka vipengele vya jumuishi kwenye mtaala mpya
Huu ni mfano unaoweza kuigwa na mataifa mengine kama Tanzania kwa kuoanisha CBC na dira ya elimu kwa wote.
Hitimisho: CBC Ina Ahadi, Lakini Inahitaji Utekelezaji Makini
Competency Based Curriculum ni dhana bora inayoweza kuwa suluhisho la elimu jumuishi ikiwa itatekelezwa kwa usahihi. Msingi wake wa kujikita kwa mwanafunzi mmoja mmoja, kutumia mbinu shirikishi na tathmini jumuishi, una nafasi kubwa ya kujumuisha kila mtoto. Hata hivyo, bila uwekezaji madhubuti katika miundombinu, walimu, na vifaa, ndoto ya elimu jumuishi kupitia CBC itabaki kwenye makaratasi tu.
.jpg)
0 Comments: